Nghệ Thuật vẽ tranh bằng Mực Tàu

(Đây là một cuốn sách mình mua lại được từ tiệm sách cũ, đã rách te tua nên không thể tìm ra nguồn gốc. Tuy nhiên, nội dung lại khá thú vị nên mình dịch ra và up lên đây share cho bà con cùng xem với.. nếu ai biết nguồn thì giúp mình bổ sung với nhé.)

VĂN PHÒNG TỨ BẢO

Cái tên Văn Phòng Tứ Bảo bắt đầu xuất hiện từ cuối thế kỷ thứ 10, khi một cửa hàng chuyên bán Bút, Mực, Nghiên và Giấy được dựng lên tại thành An Hội, được người Trung Quốc cổ dùng để chỉ những dụng cụ không thể thiếu để viết chữ, lẫn vẽ nên loại tranh cổ được Tây phương mệnh danh là “Bóng của màu đen”.

Bên cạnh “Tứ bảo” gồm có: Bút, giấy, thỏi mực và nghiên mực, người vẽ cần có thêm:

_ Một vật dụng để đựng nước – thường đĩa bằng gỗ hoặc sứ - dùng để trộn, điều tiết mực đen và nước để tạo nên những sắc độ khác nhau của màu đen.
_ Giấy báo / giấy thấm để thấm nước cho giấy Tàu
_ Cục chặn giấy để giữ giấy yên vị khi vẽ.

Ngoài ra còn có ba lọai vật dụng đặc biệt khác bao gồm:
_ Gác bút bằng gỗ (hoặc đá) có hình như một dãy núi nhỏ
_ Giá treo bút có dáng như con chim đang đậu trên thân cây.
_ Chén rửa bút lông có hình dạng như lá sen.


(giá treo bút ngày nay được cách tân, có nhiều hình dạng khác nhau)

Cũng bắt nguồn từ cây bút lông dùng để viết thư pháp, vào thời kỳ đầu, cây bút dùng để vẽ cũng được tạo ra bằng những cọng liễu chuốt mỏng, gắn trên đầu một mẫu tre.
Tương truyền, Mông Điềm tướng quân thời Tần (221-206 Trước công nguyên) chính là người đã phát minh ra cây bút lông truyền thống. Chuyện kể, trong quá trình giám sát thi công Vạn Lý Trường thành, Mông Điềm nhìn thấy một chùm lông dê dính trên những tảng đá. Cảm thấy nó có những điểm tương đồng với cây bút làm bằng cọng liễu, nên ông đã áp dụng thử và tạo nên cây bút lông đầu tiên.

Viết lông hiện nay thường được tạo nên bằng cách pha trộn giữa lông của chồn và thỏ. Tuy nhiên, cũng có những cây bút được làm riêng bằng lông thỏ, lông dê, và thậm chí là lông gấu trúc hay râu chuột.


Để làm nên một cây bút lông không phải là chuyện dễ, đòi hỏi sự cẩn thận, sự đầu tư và tỉ mỉ cao.
Ví dụ: để làm nên bút lông thỏ thì phải có những cọng lông không quá cứng, cũng không quá mềm. Do đó, lông để làm bút chỉ được lấy vào mùa thu – khi hội tụ đủ các điều kiện nêu trên.

Người Trung Hoa cho rằng, mỗi một họa sĩ nên có một cây bút lông của riêng mình, bởi theo quá trình luyện tập hoặc sử dụng, nó sẽ mang theo những dấu ấn riêng về con người và cá tính của chủ sở hữu.

Bút lông truyền thống Trung Hoa tuy cũng được đánh số, nhưng lại không có một tiêu chuẩn chung thống nhất. Mỗi nhà làm bút lại có một chuẩn riêng về số của họ. Trong nghệ thuật vẽ tranh bằng mực tàu, thường dùng nhất là cây bút lông có kích cỡ trung bình. Lông bút dài khoảng 1 inch.

Giá cả của mỗi cây bút sẽ thay đổi tùy thuộc vào kích cỡ của cây bút lẫn giá trị của loại lông tạo nên nó. Một bảng phân lọai các cây bút từ lớn đến nhỏ cũng được đưa ra.

Khi được thấm ướt, đầu cây bút lông truyền thống sẽ có dạng nhọn. Tuy nhiên, nét độc đáo phân biệt giữa bút lông Châu Á với Châu Âu nằm ở sự bất định của đầu bút. Tùy theo mục đích của người vẽ mà đầu bút có thể biến hóa, cho ra những nét bút với độ dày, mỏng, đậm nhạt khác nhau, thậm chí có thể tách ra để tạo nên hai hoặc nhiều điểm / đường nét chỉ bằng một cái phẩy tay.


(Ví dụ cụ thể cho sự thiên biến vạn hóa của bút lông)

Trong nghệ thuật vẽ bằng mực, thông thường người ta chỉ dùng một cây bút lông xuyên suốt quá trình vẽ, bởi nó có thể tạo nên mọi thứ từ những đường nét mỏng nhất đến những vệt mực phủ rộng một vùng. Cũng chính vì thế, nó có thể chuyển tải được sự độc đáo, phong cách rất riêng của từng người nghệ sĩ.

Cây bút lông Trung quốc được làm nên từ nhiều sợi lông với độ dài khác nhau, cột lại theo một cách riêng và gắn vào cán bút bằng tre. Những sợi lông xếp xung quanh một lõi trung tâm theo một thứ tự đặc biệt. Khi đạt đến độ dài cần thiết, bó lông sẽ được cột lại, dán keo và lồng vào trong phần trống bên dưới thân tre cắt nhỏ (cán bút). Cấu trúc đặc biệt này làm cho cây bút có khả năng vận hành một cách độc đáo một khi được thấm mực.



Người dùng bút luôn phải chú ý, cần thận để không làm rã keo của bút, bởi đó chính là yếu điểm lớn nhất của nó. Người ta không dùng nước nóng để vẽ màu nước. Nếu lông bút tuột ra khỏi cán, chúng thường tuột theo dạng bó nguyên và có thể dễ dàng gắn ngược trở lại cán bút, dán lại bằng keo hiện đại.

Chuẩn bị cây bút cho việc vẽ:

Trước khi bắt tay vào vẽ, một cây bút long truyền thống phải được “phá niêm”, nếu nó là bút mới chưa sử dụng lần nào.
Đầu tiên, là gỡ bỏ nắp. Thông thường, nắp bút cũng được làm bằng tre (thường là cùng thanh tre được dùng để làm cán bút), nhưng ngày nay cán bút cũng có thể được làm bằng nhựa. Sauk hi gỡ bỏ, nó thường được quẳng đi chứ không đậy ngược trở lại vào thân bút, vì nó chỉ được dùng để bảo vệ cây bút trong quá trình vận chuyển mà thôi.
Kế đó là lớp keo phủ bên ngòai, dùng để bảo vệ lớp lông và cũng để khiến cho đầu bút đựơc nhọn. Lớp keo này cũng phải được bỏ đi bằng cách nhúng cây bút vào nước và nhẹ nhàng nhấn / ép nhẹ đầu bút vào chén nước vẽ , hoặc, dùng tay xoa bóp nó thật nhẹ nhàng.


Bảo quản bút lông

Sau khi dùng xong, phải luôn nhớ rửa sạch bút. Phải đặc biệt chú ý tẩy thật sạch mọi vết mực, vì khi khô, mực sẽ vón cục lại và làm hỏng bút nếu dính trên lông trong một thời gian dài.
Sau khi rửa, để bút khô tự nhiên trong không khí bằng cách gác bút theo chiều ngang sao cho đầu lông nhô ra khỏi chén nước hoặc nghiên mực, không tì trực tiếp lên đầu lông.Theo truyền thống, người ta dùng giá để gác bút. Giá gác bút thường có hình như dãy núi để gác tạm bút trong quá trình vẽ.
Trong nghệ thuật vẽ truyền thống của Trung Quốc, người họa sĩ phải vô cùng chú ý cẩn thận lượng nước thừa, tránh mọi sự ẩm ướt, vi giấy vẽ Trung Hoa mang tính hút nước cao hơn những lọai giấy dùng cho nghệ thuật vẽ màu nước thông dụng của phương tây.
Tuy nhiên, cũng không nên để mặc cho bút lông khô trên gác bút vì nước và độ ẩm có thể thẩm thấu xuống và tích tụ lại tại gốc của búi lông và làm lông búi lông ra khỏi cán bút.